Historia

Pierwsza w Polsce wzmianka o tenisie stołowym pojawiła się w dzienniku "Kurier Warszawski" w 1902 roku: "Ping-pong, nowa gra pokojowa w piłkę - tenis pokojowy, grany na stole – wynaleziony ma się rozumieć w Anglii, ojczyźnie wszelkich sportów, stał się nadzwyczaj modny w Paryżu. Jak przedtem 'five o’clock tea', tak obecnie ping-pong jest na porządku dziennym w sferach, mających dużo czasu i pieniędzy". Prezentacja tej gry nastąpiła w Łodzi w 1912 r. za pośrednictwem niemieckiego przedsiębiorcy Georga Lewensteina, członka niemieckiego klubu sportowego Newcastle. Próbował on zainteresować pingpongiem mieszkańców Łodzi, jednak uznano tą grę za „zabawkę dziecinną” i ostatecznie zapomniano o niej.

W 1922 roku grę przedstawił mieszkańcom Warszawy Anglik Sid Kimpton, wówczas trener... piekarzy Polonii Warszawa (ping-pong był grą uzupełniającą trening piłkarski w okresie zimowym). Propagowaniem nowej dyscypliny sportowej zajął się w stolicy Polski także warszawski tenisista Edward Kleinadel. Kolejną próbą rozwoju tenisa stołowego wiązano z przyjazdem do Łodzi Lajosa Czeizlera - trenera piłkarskiego wywodzącego się z Węgier (ping-pong istniał w tym kraju już w XIX wieku, a po I wojnie światowej stał się tam popularny) - dzięki któremu już w 1924 roku w ping-ponga chętnie grywali piłkarze i działacze ŁKS Łódź. Ówczesny członek ŁKS-u, właściciel firmy kupieckiej, R. Kowalski, sprowadził z Węgier piłeczki, rakietki i siatki.

Oprócz Łodzi i Warszawy, w pierwszej połowie lat 20. XX wieku w tenisa stołowego grywano również we Lwowie. W stolicy wysiłek lokalnych działaczy zakończył się sukcesem, czyli zorganizowaniem zawodów międzyklubowych pomiędzy Polonii a Warszawianką (5:4) w 1925 roku, a następnie, dzięki Stefanowi Szmidtowi, mistrzostw Warszawy (pierwszym zwycięzcą został Goldstein z Warszawianki). W tym samym roku w Łodzi rozegrano wewnętrzne mistrzostwa ŁKS. Triumfatorem indywidualnych mistrzostw Łodzi został Lucjan Radomski. We Lwowie za pionierskie w tej grze uznano środowisko żydowskie, które w 1926 roku zorganizowało mecz pokazowy Hasmonei Lwów z Pogonii Lwów. 

Zainteresowanie ping-pongiem w Polsce stale rosło. Pojawiło się wiele publikacji na ten temat - EMEF: Ping-pong (tennis pokojowy), Warszawa 1924, TTAE: Zasady gry tennisa stołowego, Lwów 1927, opracowane i wydane przez redaktora „Kuriera Łódzkiego” Władysława Kozielskiego: Gra ping-pong, Łódź 1927 oraz Ryszarda Jodłowskiego: Ping-Pong, Warszawa  1936. W 1927 roku częstochowska Fabryka Celuidowa Seweryna Landaua rozpoczęła produkcję piłeczek pingpongowych, dziesięć lat później w jego ślady poszli Posłaniec Lajb i Izydor Mitz. Powstawały pierwsze Okręgowe Związki Pingpongowe - w Krakowie (1928), Łodzi (1928), we Lwowie (1931), w Warszawie (1931), Katowicach (1932) i w Zagłębiu Dąbrowskim (1933). Z inicjatywy warszawskiego KS Ascola (przy Żydowskim Męskim Gimnazjum) 24 stycznia 1927 roku podjęto jedną z pierwszych prób powołania Polskiego Związku Ping-Pongowego, kolejną próbą zorganizowania ogólnopolskiego związku podjął w Łodzi 10 listopada 1929 roku krakowski działacz Maksymilian Hornung.

Ostatecznie w dniu 1 listopada 1931 roku powołano w Łodzi Polski Związek Tenisa Stołowego (PZTS) i wybrano pierwsze władze. Pierwsze ogólnopolskie zawody drużynowe o randze mistrzowskiej przeprowadzono w Łodzi (1932), a indywidualne - we Lwowie (1933). Mistrzostwa Polski w latach 1932-1939 zostały zdominowane przez żydowskie kluby sportowe. Najsłynniejszym polskim zawodnikiem okresu międzywojennego okazał się Alojzy Ehrlich – trzykrotny indywidualny wicemistrz świata, członek drużyny, która w 1935 roku zdobyła brązowy medal mistrzostw świata (A. Ehrlich, H. Pohoryles, W. Loewenhertz, Wajnsztok). Do czołówki polskich pingpongistów zaliczali się także E. Schiff i S. Finkelstein, którzy awansowali m.in. do ćwierćfinałów indywidualnych mistrzostw świata.

Po II wojnie światowej zwołano w Krakowie I Zjazd PZTS (27.10.1945). W obecności wyłącznie działaczy z Warszawy i Krakowa reaktywowano Związek (wówczas siedziba PZTS mieściła się w Krakowie przy ul. Wiślanej), następnie zatwierdzono Statut i Program Działania na 1946 rok. Wyznaczono również datę pierwszych powojennych drużynowych i indywidualnych Mistrzostw Polski (odbyły się w dn. 24-25.01.1946 w Krakowie, drużynowo zwyciężyła Cracovia, a indywidualnym mistrzem Polski został Władysław Gaj z Warszawy).

Tenis stołowy w latach 40. i 50. XX wieku rozwijał się dynamicznie, grywano w świetlicach zakładowych, miejskich i akademickich na stolach pamiętających jeszcze czasy przedwojenne. W tym okresie do najsilniejszych ośrodków zaliczano Górny Śląsk, Dolny Śląsk, Warszawę, Kraków oraz Lublin. Pierwszym drużynowym mistrzem Polski kobiet (1949) został Pocztowiec Warszawa. W 1950 roku w Budapeszcie reprezentacja Polski ponownie wystąpiła w mistrzostwach świata. W 1951 roku, w ramach reformy polskiego sportu i przystosowania go do wzorów radzieckich, PZTS został przekształcony w Sekcję Tenisa Stołowego przy Głównym Komitecie Kultury Fizycznej (STS GKKF), natomiast okręgowe związki tenisa stołowego przekształcono w Sekcje Tenisa Stołowego przy Wojewódzkich Komitetach Kultury Fizycznej. Zarząd STS przy GKKF powołał w 1954 roku ligę państwową. Rok później, na zaproszenie sportowych władz, do Polski przyjechali Japończycy (ówcześni mistrzowie świata) i rozegrali dwa mecze pokazowe z reprezentacją Polski. Warunki uprawiania tej dyscypliny sportu w kraju znacznie się poprawiły, a tenis stołowy należał w tym okresie do najpopularniejszych sportów uprawianych przez Polaków. Rynek krajowy został zaopatrzony w sprzęt do gry (stoły, rakietki) produkowany przez Zakłady Południowe Polsport w Bielsku-Białej, natomiast specjalistyczny sprzęt dla wyczynowców nadal sprowadzano z zagranicy (największym problemem był wówczas niedobór piłeczek). W celu podniesienia poziomu sportowego - wymiany doświadczeń w procesie szkoleniowym - czołowym polskim klubom (Polonia Warszawa, Spójnia Warszawa, AZS Gliwice, Start Gdynia i Start Łódź), GKKF zezwolił na podpisanie zagranicznych kontraktów sportowych.

Na fali odnowy po wydarzeniach 1956 roku, PZTS powrócił do dawnej nazwy (23.12.1956 r.). Rok później Europejska Federacja Tenisa Stołowego (ETTU) przyjął w poczet nowych członków m.in. Polskę, a w 1958 roku w Budapeszcie Polacy zadebiutowali w mistrzostwach Europy. Po dwóch latach starań PZTS otrzymał zgodę władz sportowych Polski Ludowej na zorganizowanie międzynarodowych mistrzostw Polski (Łódź 1960). Zawody te realizowano w ramach cyklu przygotowawczego do mistrzostw świata (lata nieparzyste) i Europy (lata parzyste). Na początku lat 60. wprowadzono współzawodnictwo sportowe PZTS, uruchomiono Centralny Ośrodek Szkolenia Sportowego w Szczecinie.

Czołowymi zawodniczkami tego okresu były Danuta Calińska (Spójnia Warszawa) i Czesława Noworyta (AZS Gliwice), które m.in. awansowały do ćwierćfinału Mistrzostw Świata Praga 1963 w grze podwójnej, tam też drużynowo zdobyły piąte miejsce. Pierwszy medal - brązowy - kobiety zdobyły w grze podwójnej podczas Mistrzostw Europy w Moskwie w 1970 roku.

Kolejne zmiany w zarządzaniu sportem polskim, które nastąpiły w latach 70., miały wpływ m.in. na zmianę organizacji i nazewnictwa. 12 czerwca 1973 roku Okręgowe Związki Tenisa Stołowego zostały rozwiązane, po raz kolejny tracąc osobowość prawną, a w ich miejsce powstały Społeczne Sekcje Tenisa Stołowego przy Wojewódzkich Federacjach Sportu. Tenis stołowy rozwijał się w Polsce imponująco - rosła liczba ćwiczących i sekcji, nastąpiła zmiana pokoleniowa. Z rozgrywek drużynowych mistrzostw Polski wydzielono grę pojedynczą kobiet oraz grę podwójną i tym samym powołano ligę kobiet (1976). Szanse gry w reprezentacji seniorów otrzymali młodzi, perspektywiczni zawodnicy. W ME juniorów w 1977 roku Leszek Kucharski (AZS AWF Gdańsk) zdobył zloty, a Krzysztof Piechaczek (Górnik 23 Czerwionka) brązowy medal. Podczas Mistrzostw Europy Seniorów  (Berno -1980) Jolanta Szatko (Wanda Nowa Huta) i Małgorzata Urbańska (Włókniarz Łódź) zajęły trzecie miejsce w grze podwójnej.

Od połowy lat 70. w polskim tenisie stołowym dominowali zawodnicy wywodzący się z klubów akademickich z Gdańska i Gliwic,  wychowankowie warszawskiej Spójni (Andrzej Baranowski, Ryszard Czochański) oraz „włókniarze” z Łodzi (Stanisław i Zbigniew Frączykowie). Najważniejsze sukcesy to 3 medale w Akademickich Mistrzostwach świata (1980), złoty medal Andrzeja Grubby w ME w grze mieszanej (w parze z Holenderką Bettine Vriesekoop) i jego zwycięstwo w plebiscycie „Przeglądu Sportowego” na najpopularniejszego sportowca w Polsce w 1984 roku oraz zwycięstwo w prestiżowym turnieju Europa TOP 12 (1985), w Pucharze świata (1987), a także sukcesy drużynowe: Puchar Europy AZS AWF Gdańsk (1983), wicemistrzostwo Europy (1984), brązowy medal w MŚ (1985). Wraz z Grubbą reprezentację tworzyli Kucharski (wicemistrz świata w grze podwójnej i wicemistrz Europy w grze pojedynczej), Stefan Dryszel, Andrzej Jakubowicz, Piotr Molenda, Norbert Mnich i Mirosław Pierończyk. Trenerem kadry był Adam Giersz, a jego asystentem Zbigniew Liszewski.

Lata 80. to, przede wszystkim dzięki Andrzejowi Grubbie, wielki wzrost popularności tenisa stołowego w Polsce - sympatycy tej gry wypełniali hale sportowe wszystkich miast, w których rozgrywano mecze w ramach Euroligi i Superligi (w tych rozgrywkach dwukrotnie zwyciężyła Polska). Międzynarodowy Komitet Olimpijski wprowadził w 1981 roku tenis stołowy do programu Igrzysk Olimpijskich. Po raz pierwszy o medale w tej dyscyplinie sportu rywalizowano w Seulu w 1988 roku. Polskę reprezentowali wyłącznie zawodnicy z Akademickiego Związku Sportowego – Grubba, Kucharski i Molenda. W barcelońskich Igrzyskach (1992) wystąpili: Grubba, Kucharski i Piotr Skierski. Cztery lata później (Atlanta 1996) w turnieju olimpijskim zagrali Grubba i Lucjan Błaszczyk, a w Sydney (2000) reprezentowali Polskę Błaszczyk i Tomasz Krzeszewski. Ponownie Błaszczyk i Krzeszewski rywalizowali o medale olimpijskie w Atenach (2004). W Pekinie (2008) po raz czwarty wystąpił Błaszczyk. Po udanych kwalifikacjach olimpijskich, w IO zadebiutowały także Polki - Li Qian, Natalia Partyka i Xu Jie.

Centralny Ośrodek Szkolenia PZTS, który funkcjonował przy gdańskiej AWF, miał znaczący wpływ na rozwój karier Błaszczyka, Piotra Szafranka i Krzeszewskiego, którzy zdobyli tytuł młodzieżowych wicemistrzów świata (Tokio 1993). Kolejne sukcesy polskiego pingponga to występy Blaszczyka. Szczególny wymiar pokoleniowy miał jego srebrny medal mistrzostw Europy w grze podwójnej z Grubbą (Bratysława 1996). Podczas tych mistrzostw Błaszczyk wywalczył także brązowy medal z E. Ciosu i brązowy medal z drużyną. Dwa lata później Polska zdobyła tytuł wicemistrza Europy (Błaszczyk, Michał Dziubański, Marcin Kusiński, Skierski, Krzeszewski), a w 2000 r. brązowy medal.

W 1999 roku zawodniczki Telwoltu Tarnobrzeg, pod wodzą trenera Zbigniewa Nęcka, awansowały do finału Pucharu Europy, w którym uległy Statiscice Budapeszt. Wprowadzona w życie w tym samym roku reforma administracyjna kraju spowodowała zmiany strukturalne w polskim sporcie. W miejsce 49 Okręgowych Związków Tenisa Stołowego powołano 16 Związków Tenisa Stołowego (ZTS, zgodnie z nazewnictwem nowych województw). WZTS-y wystąpiły do sądów o nadanie im osobowości prawnej, potwierdzonej odpowiednim wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego. W 2001 roku na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej wybrano Adama Giersza, ówczesnego prezesa PZTS. Nowa ustawa o sporcie kwalifikowanym wprowadziła przepis o posiadaniu przez sekcje tenisa stołowego licencji klubowych - licencję nr 1 w polskiej historii tej dyscypliny otrzymała AZS AJD Częstochowa.

Mistrzostwa świata Juniorów 2007 (USA) zakończyły się sukcesem podopiecznych Leszka Kucharskiego - Partyka, Katarzyna Grzybowska, Natalia Bąk i Anna Żak wywalczyły srebrny medal. Po dwudziestu ośmiu latach, brązowy medal w grze podwójnej wywalczyły Xu Jie i Natalia Partyka (Petersburg 2008). Rok później (Stuttgart) nasze seniorki zdobyły drużynowe wicemistrzostwo Europy (Li Qian, Xu Jie, Partyka, Grzybowska, Magdalena Szczerkowska), a srebrny medal w grze podwójnej mężczyzn zdobyli Błaszczyk i Wang Zeng Yi. Li Qian zwyciężyła w 2009 roku w prestiżowym turnieju Europe TOP 12, a rok później zajęła w nim drugie miejsce. Sporą kolekcję medali zebrali także polscy sportowcy niepełnosprawni (Paraolimpijczycy, Sprawni Razem, Niesłyszący).
 
W 2008 roku ETTU przyznała Polsce prawo do organizacji Mistrzostw Europy w 2011 roku (Gdańsk-Sopot, 8-16.10). Po raz pierwszy w historii impreza pingpongowa tej rangi odbędzie się w naszym kraju. Na rok 2011 zaplanowano w Polsce także Mistrzostwa Europy Niesłyszących (Częstochowa) oraz Mistrzostwa Europy „Sprawni Razem” (Cetniewo).

Na początku 2010 roku PZTS zrzesza 716 klubów sportowych z całego kraju, a licencje zawodnicze posiadało 10396 tenisistek i tenisistów stołowych.

Polski Związek Tenisa Stołowego w dniach 8-16.10.2011 r. zorganizował Mistrzostwa Europy Seniorów. Rozegrano je w kategoriach indywidualnych ( 395 pingpongistów) i drużynowych (42 ekipy narodowe). W Ergo Arena w Gdańsku zaprezentowano wystawę historyczną oraz prezentację prac plastycznych przygotowanych przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. Opracowano folder, znaczek (pin), okolicznościowe koszulki, torby, długopisy, wydano też monografię „Gramy dalej” 80-lecie Polskiego Związku Tenisa Stołowego. Brązowy medal w grze pojedynczej zdobyła Li Qian ( pierwszy indywidualny medal w historii kobiecego tenisa stołowego w Polsce).

W styczniu 2012 r w Polskim Komitecie Olimpijskim w Warszawie odbyła się akademia z okazji 80-lecia PZTS. Podczas tego spotkania pokoleń, zasłużonym działaczom wręczono odznaczenia państwowe i medale okolicznościowego 80-lecia PZTS.

W Igrzyskach Olimpijskich ( Londyn -2012) wystąpiły podopieczne Michała Dziubińskiego Natalia Partyka, Katarzyna Grzybowska, Li Oian, w turnieju indywidualnym zagrał Wang Zeng Yi.

W październiku 2012 r. w Łodzi przy ul. Południowej 22 (obecnie Rewolucji z 1905 r. ) odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą ukonstytuowanie się zarządu Polskiego Związku Tenisa Stołowego (2.11.1931 r.).

Złotym medalistą Mistrzostw Europy w grze podwójnej (Schwechat-2013) został Wang Zeng Yi. Sukcesem zakończył się start w mistrzostwach świata juniorów (Rabat). Polscy juniorzy (Jakub Dyjas, Patryk Zatówka, Adrian Więcek, Michał Bańkosz) zdobyli medal brązowy.

Po ponad dwudziestu latach urzędowania PZTS zmienił siedzibę (z Łazienkowskiej na Mokotowską).

Superliga Tenisa Stołowego zorganizowała uroczystą galę, podczas której wręczono pingpongowe „Wiktory”. W II Igrzyskach Młodzieży (Chiny) wystąpili Natalia Bajor i Patryk Zatówka W 2014 r. w polskim tenisie stołowym dominowały kobiety , które w Lizbonie wywalczyły brązowy medal w turnieju drużynowym (K. Grzybowska, N. Partyka,Li Qian, K. Stefańska). W końcu tego roku K. Grzybowska i N. Partyka w grze podwójnej w ITTF World Grand Final zajęły drugie miejsce.

Na podstawie tekstu Wiesława Pięty.

Literatura:
Kulczycki R., Tenis stołowy w Polsce w latach 1919-1989, Gorzów Wlkp. 1998
Pięta W., Tenis stołowy na Górnym Śląsku w latach 1929-2004, Częstochowa 2005
Pięta W., Tenis stołowy wśród żydów w Polsce (1924-1949), Częstochowa 2008
Pięta W., Table tennis among Jews in Poland (1924-1949). English edition – supplemented, Częstochowa 2009
Pięta W., Z dziejów Akademickiego Związku Sportowego - tenis stołowy (1928-2008), Łódź 2010